Dass Experiment ( Deney )
Deney ya da Almanca adıyla Dass Experiment 1971’de Philip Zimbardon’nun yapmış olduğu Stanford hapishane deneyini konu alan 2001 yapımlı filmdir.
Deney için bir üniversitenin bodrum katı bire bir hapishane özellikleri taşıyan demir parmaklıklı koğuşları olan bir ortama dönüştürülmüştür. Deneklerin davranışlarını ve değişen ruh hallerini 7/24 takip edebilmek için de koğuşlara ve gardiyan odasına kameralar yerleştirilmiştir. Hapishanenin fiziksel koşulları sağlandıktan sonra gazeteye ilan verilir. Denek aranıyor başlıklı ilanda 20 erkek deneğin arandığı ve deney bitiminde 4000 mark para ödeneceği yazmaktadır. Deneklerin bir kısmı yeni bir deneyim yaşamak bir kısmı ise para için deneye katılmak istediğini söylemektedir. Başvuran denek adayları psikolojik testlere tabi tutularak ruhsal açıdan en sağlıklı 20 denek seçiliyor. Kura yöntemi ile deneklerin yarısı mahkum yarısı gardiyan olarak seçilip deney başlamış oluyor.
Deneyin amacı insanlara verilen rollerin benliklerini kaybetmesine ve kendine yabancılaşmasına , bu yabancılaşmanın ve biçilen role ne kadar uyum sağladıkları veya kendi gibi olabilme iradesi test edilmektedir. Deneyde dehümanizasyon çalışması yapılmış ve bu doğrultuda mahkumlar isimleri ile değil numaralar ile seslenecektirler.( 77,69…) Mahkumlara , gardiyanlara itaat ve yemeklerin bitirilmesi şart koşulmuş ve gardiyanlara uymayanlar için şiddet içermeme şartıyla ceza verme özgürlüğü verilmiştir.
Başlangıca gelicek olursak gardiyan olacak deneklerin henüz üniformalar verildiğinde kendilerini ayrıcalıklı hissettikleri ve henüz deneyin ilk gününde kendilerini bir hapishane gardiyanı olarak düşündükleri görülmüştür. Bu da şüphesi üniforma etkisinin en güzel örneğidir. Bireyin verilen rol karşısında kendini unutma sürecinin başlangıcıdır. Üniformalar ile daha saygın ve güç sahibi kimse gibi hissederek yavaş yavaş diğer güç sahibi gardiyanlar ile otorite savaşı içine gireceğinin göstergesidir.
Gardiyanların mahkumlara numaraları ile emirler ve söylemlerde bulunması kimliksizleştirme çalışmasının göstergesidir. Henüz deneyin 2. gününde gardiyanlar tarafından deney tamamen unutulmuştur. Gardiyanlar mahkumları kontrol altına alabilmek için onları küçük düşürmeye ve onları aşağılamaya başlamışlardır. ( Şınav cezaları , çıplak bırakma , saçları kazıma…) Sayın gardiyan veya efendim şeklinde hitap edilmesini isteyen gardiyanların bireyci tavırları dikkat çekmekte ve mahkumları kontrol etmekle birlikte kendi içlerinde de güç savaşları devam etmektedir.
Henüz deneğin 4. Gününe geldiğimizde mahkumların bir oyun bir deneyin içinde oldukları düşüncesi kafalarından çıkmış ve mahpuslaşma hissi ortaya çıkmıştır. Buradan hiçbir şekilde çıkamayacağım ben artık bir mahkumum hissi doğmuştur yani rolleri benimsenmiştir. Bu durum gardiyanlarda daha erken meydana gelmişti. Gardiyanlar ilk günden bu yana ben bir gardiyanım ve buranın disiplini, kontrolü elimde düşüncesiydiler.
Deneyin 5. Gününe geldiğimizde mahpuslaşan mahkumlar güç sahibi ve sadistliğe kadar varan ağır işkenceler uygulayan cezalar veren gardiyanlar görülmektedir. Başvurulması yasak olan şiddet artık bir eğilim değil başvurulan bir uygulama haline dönüşmüştür ve bu yüzden 2 hafta sürmesi hedeflenen hapishane deneyi 5. Gününde mecburen son verilmek zorunda kalınıyor. Normal ve ruhen hiçbir sıkıntısı olmayan insanların sadistçe uygulamalar başvurması ve mahkumların ruhsal açıdan yıprandıkları gözlemleniyor. Deney bitiminde çoğu gardiyan yargılanıyor ve bazı mahkumlar da psikolojik destek almak durumda kalıyor.
Deney ya da Almanca adıyla Dass Experiment 1971’de Philip Zimbardon’nun yapmış olduğu Stanford hapishane deneyini konu alan 2001 yapımlı filmdir.
Deney için bir üniversitenin bodrum katı bire bir hapishane özellikleri taşıyan demir parmaklıklı koğuşları olan bir ortama dönüştürülmüştür. Deneklerin davranışlarını ve değişen ruh hallerini 7/24 takip edebilmek için de koğuşlara ve gardiyan odasına kameralar yerleştirilmiştir. Hapishanenin fiziksel koşulları sağlandıktan sonra gazeteye ilan verilir. Denek aranıyor başlıklı ilanda 20 erkek deneğin arandığı ve deney bitiminde 4000 mark para ödeneceği yazmaktadır. Deneklerin bir kısmı yeni bir deneyim yaşamak bir kısmı ise para için deneye katılmak istediğini söylemektedir. Başvuran denek adayları psikolojik testlere tabi tutularak ruhsal açıdan en sağlıklı 20 denek seçiliyor. Kura yöntemi ile deneklerin yarısı mahkum yarısı gardiyan olarak seçilip deney başlamış oluyor.
Deneyin amacı insanlara verilen rollerin benliklerini kaybetmesine ve kendine yabancılaşmasına , bu yabancılaşmanın ve biçilen role ne kadar uyum sağladıkları veya kendi gibi olabilme iradesi test edilmektedir. Deneyde dehümanizasyon çalışması yapılmış ve bu doğrultuda mahkumlar isimleri ile değil numaralar ile seslenecektirler.( 77,69…) Mahkumlara , gardiyanlara itaat ve yemeklerin bitirilmesi şart koşulmuş ve gardiyanlara uymayanlar için şiddet içermeme şartıyla ceza verme özgürlüğü verilmiştir.
Başlangıca gelicek olursak gardiyan olacak deneklerin henüz üniformalar verildiğinde kendilerini ayrıcalıklı hissettikleri ve henüz deneyin ilk gününde kendilerini bir hapishane gardiyanı olarak düşündükleri görülmüştür. Bu da şüphesi üniforma etkisinin en güzel örneğidir. Bireyin verilen rol karşısında kendini unutma sürecinin başlangıcıdır. Üniformalar ile daha saygın ve güç sahibi kimse gibi hissederek yavaş yavaş diğer güç sahibi gardiyanlar ile otorite savaşı içine gireceğinin göstergesidir.
Gardiyanların mahkumlara numaraları ile emirler ve söylemlerde bulunması kimliksizleştirme çalışmasının göstergesidir. Henüz deneyin 2. gününde gardiyanlar tarafından deney tamamen unutulmuştur. Gardiyanlar mahkumları kontrol altına alabilmek için onları küçük düşürmeye ve onları aşağılamaya başlamışlardır. ( Şınav cezaları , çıplak bırakma , saçları kazıma…) Sayın gardiyan veya efendim şeklinde hitap edilmesini isteyen gardiyanların bireyci tavırları dikkat çekmekte ve mahkumları kontrol etmekle birlikte kendi içlerinde de güç savaşları devam etmektedir.
Henüz deneğin 4. Gününe geldiğimizde mahkumların bir oyun bir deneyin içinde oldukları düşüncesi kafalarından çıkmış ve mahpuslaşma hissi ortaya çıkmıştır. Buradan hiçbir şekilde çıkamayacağım ben artık bir mahkumum hissi doğmuştur yani rolleri benimsenmiştir. Bu durum gardiyanlarda daha erken meydana gelmişti. Gardiyanlar ilk günden bu yana ben bir gardiyanım ve buranın disiplini, kontrolü elimde düşüncesiydiler.
Deneyin 5. Gününe geldiğimizde mahpuslaşan mahkumlar güç sahibi ve sadistliğe kadar varan ağır işkenceler uygulayan cezalar veren gardiyanlar görülmektedir. Başvurulması yasak olan şiddet artık bir eğilim değil başvurulan bir uygulama haline dönüşmüştür ve bu yüzden 2 hafta sürmesi hedeflenen hapishane deneyi 5. Gününde mecburen son verilmek zorunda kalınıyor. Normal ve ruhen hiçbir sıkıntısı olmayan insanların sadistçe uygulamalar başvurması ve mahkumların ruhsal açıdan yıprandıkları gözlemleniyor. Deney bitiminde çoğu gardiyan yargılanıyor ve bazı mahkumlar da psikolojik destek almak durumda kalıyor.
Yorum Gönder Blogger Facebook
EmoticonClick to see the code!
To insert emoticon you must added at least one space before the code.